بیایید موضوع را از کلمات بسیار مهم “تصمیم” و “مدیریت” آغاز کنیم. مهمترین کاری که یک مدیر می بایست انجام دهد “تصمیم گیری” است. و اصولا تمام ما انسانها همواره در حال تصمیم گیری می باشیم، زیرا زندگی خویش را مدیریت می کنیم. موفقیت و یا شکست انسان یا یک مدیر، دقیقا بستگی دارد به درستی تصمیماتی که توسط وی اخذ شده است.
بنابراین ضرورت به کار گیری روشهای علمی در زمینه تصمیم گیری کاملا محسوس است. حال نکته اینجاست که یک سازمان یا یک شخص غالبا بر اساس “یک معیار” تصمیم نمی گیرد، بلکه تصمیم گیری ها چند معیاره یا چند شاخصه شده است. مثلا برای خرید یک خودرو، هم زمان معیارهایی چون هزینه، زیبایی، مصرف سوخت و ایمنی مورد توجه قرار می گیرد.
روشهای تصمیم گیری چند معیاره (MCDM) متنوع هستند و عبارتند از: AHP، ANP، Entropy، SAW، Topsis، Electre، Promethee. پس در نهایت می توان گفت که تحلیل سلسله مراتبی یا AHP یکی از روشهای تصمیم گیری چند معیاره می باشد که اتفاقا از پر کاربردترین ها می باشد. AHP مخفف عبارت Analytical Hierarchy Proccess به معنای فرآیند تحلیل سلسله مراتبی می باشد.
بنیانگذار تحلیل سلسله مراتبی چه کسی می باشد؟
آقای توماس ال. ساعتی، متولد کشور عراق (شهر موصل)، بنیانگذار روش تحلیل AHP می باشد. روش تحلیل سلسله مراتبی توسط ایشان در دهه ۱۹۸۰ ابداع، معماری و نظریه پردازی شد. و طی سالهای ۱۹۸۰ تا ۲۰۰۸ ده ها مقاله در این زمینه منتشر نمود. ایشان فوق لیسانس فیزیک و ریاضیات بوده و دکتری ریاضیات خود را در سال ۱۹۵۳ گرفته اند.
وی پروفسور دانشگاه پیتزبرگ آمریکا بوده است. جالب است که وی قبل از آمدن به دانشگاه پیتزبرگ، در دانشگاه پنسیلوانیا به تدریس رشته آمار و تحقیق در عملیات مشغول بوده است. قبل از آن نیز به مدت ۱۵ سال در بخش تحقیقات موسسات دولتی آمریکا مشغول به کار بوده است.
آقای ساعتی علاوه بر AHP، مقالات زیادی نیز در زمینه ANP یا Analytic network process و NNP یا Neural network process و همچنین تحقیق در عملیات و ریاضیات دارد. قابل ذکر است آقای ساعتی در تاریخ ۱۴ آگوست سال ۲۰۱۷ در سن ۹۱ سالگی در آمریکا درگذشت.
کاربردهای روش AHP
روش تحلیل سلسله مراتبی به عنوان یک روش پر کاربرد در زمینه تصمیم گیری های شخصی و گروهی (سازمانی)، برای حل مسائل بدون ساختار در زمینه های مختلفی چون مدیریت، سیاست، اقتصاد، علوم اجتماعی، پزشکی، مهندسی، ژنتیک، جغرافیا و خلاصه در هر جایی که نیاز به تصمیم گیری علمی است، به کار رفته است.
روش ahp روشی انعطاف پذیر بوده و می توان گفت که دو کار برای ما انجام می دهد:
۱- پیدا کردن اهمیت نسبی شاخص ها (وزن شاخص ها) و رتبه بندی آنها از ارجح ترین (با اهمیت ترین) به کم اهمیت ترین
۲- رتبه بندی گزینه ها (آلترناتیوها) و انتخاب بهترین آنها در راستای هدف تصمیم گیری
چگونگی به کار گیری روش AHP (ای اچ پی)
در این روش، همانند روشی که مغز انسان هنگام تصمیم گیری در پیش می گیرد، به تصمیم گیران کمک می شود تا اولویت ها را بر پایه اهداف، دانش و تجربه خود تنظیم کنند؛ به گونه ای که احساسات و قضاوت های خود را به عدد تبدیل نمایند.
برای حل مسائل با روش تحلیل سلسله مراتبی، در آغاز لازم است ساختار سلسله مراتبی یا طرح سلسله مراتبی ترسیم شود (این طرح را ما هنگام طراحی پرسشنامه ahp تهیه و در اختیار متقاضی قرار می دهیم). در حالت کلی این روش بر پایه سه اصل زیر ساخته شده است:
اصل اول- اصل کشیدن درخت (طرح) سلسله مراتبی
اصل دوم- اصل تدوین و تعیین اولویت ها
اصل سوم- اصل سازگاری منطقی قضاوت ها
که اصل سوم از طریق “نرخ ناسازگاری” مورد مراقبت قرار می گیرد و در خروجی های نرم افزار اکسپرت چویس ارائه می شود.
نرم افزار Expert Choice چیست؟
نرم افزار اکسپرت چویس نرم افزاری است که برای پیاده سازی و انجام تحلیل سلسله مراتبی به کار می رود. بدین ترتیب که داده های حاصل از مقایسه زوجی پرسشنامه ahp در این نرم افزار وارد شده و خروجی های مد نظر استخراج می گردد.
